Nieuwe uitspraak Hoge Raad zwart werk, baanbrekende uitspraak?

Kun je inkomsten uit zwart werken verhalen bij letselschade?

Op vrijdag 12 april 2024 heeft de Hoge Raad een nieuwe uitspraak gedaan in een letselschadezaak over verlies aan arbeidsvermogen dat is geleden door het wegvallen van zwart werk.

Een voorbeeld

Freek werkt al 25 jaar als loodgieter bij bedrijf X. Hiervoor krijgt hij loon. Daarnaast werkt hij in de avonduren en in het weekend regelmatig voor familie, vrienden en kennissen. Hij krijgt hiervoor ook betaald, maar hij geeft dit niet op aan de belastingdienst: zwart werk dus.

Freek krijgt op een gegeven moment een ernstig ongeval. Hij kan niet meer werken. Zijn loon bij bedrijf X wordt doorbetaald. Daar lijdt hij voorlopig geen schade. Hij kan nu alleen in de avonden en de weekenden ook niet meer werken. Deze zwarte inkomsten mist hij dus ook.

Kan Freek deze zwarte inkomsten verhalen op de aansprakelijke partij?

Hoe zat het?

Het voorbeeld van Freek is een veel voorkomend probleem in letselschadezaken. Na een ongeval verliest een slachtoffer soms zwarte inkomsten. Er ligt namelijk geen arbeidscontract aan ten grondslag. Hierover is in 2000 door de Hoge Raad al een uitspraak over gedaan. De Hoge Raad oordeelde dat inkomsten uit zwarte werkzaamheden moeten worden vergoed. De Hoge Raad lichtte toe dat niet het wegvallen van het zwarte werk zelf wordt vergoed, maar het wegvallen van het vermogen om inkomsten te verwerven. Dit vermogen om inkomsten te verwerven wordt ‘verlies aan arbeidsvermogen’ genoemd.

De Hoge Raad oordeelde dat bij de begroting van de schade moet worden vastgesteld of geschat hoe hoog het netto inkomen zou zijn geweest als was afgesproken dat wel belasting en premies zouden zijn ingehouden. Alleen het nettoloon kan in beginsel worden verhaald. Dat zou anders zijn als het slachtoffer kan bewijzen dat zijn opdrachtgevers bereid zouden zijn geweest de verschuldigde belasting en premies (alsnog) te betalen.

Het verlies aan arbeidsvermogen dat voortvloeit uit het wegvallen van zwarte werkzaamheden moet worden begroot door een vergelijking te maken tussen de hypothetische situatie met- en zonder ongeval. Dus hoe zou zijn leven verlopen zijn zonder ongeval. Er mogen daarnaast geen strenge eisen aan het bewijs worden gesteld, want het slachtoffer zit in deze positie door toedoen van een aansprakelijke derde.

Dit betekende dat als een slachtoffer verlies aan verdienvermogen claimt op grond van verlies van zwarte inkomsten, hij het volgende aannemelijk moet maken:

1. Dat er voor het ongeval sprake was van inkomsten uit zwart werk;
2. Hoe hoog die zwarte inkomsten waren;
3. Dat – in de hypothetische situatie zonder ongeval – het slachtoffer deze zwarte inkomsten ook zou hebben gehad.

Aanleiding voor nieuwe uitspraak

Er waren verschillende geluiden in de branche (vanuit verzekeraarskant) dat het vergoeden van gemiste zwarte inkomsten aan banden moest worden gelegd. Waar vaak de plank werd misgeslagen is dat het ging over de onrechtmatigheid van zwarte inkomsten. Het ontwijken van belastingen is onrechtmatig dus zou het ook niet mogen worden vergoed in een letselschadezaak. Dat klopt niet. Wat namelijk wordt vergoed is het verlies aan arbeidsvermogen: het vermogen om met arbeid een op geld waardeerbaar iets te creëren.

Zolang het gaat om werkzaamheden die op zichzelf rechtmatig zijn – dus geen drugshandel – is er dus geen onrechtmatig belang.

Dat verzekeraars moeite hebben met het betalen van verlies aan arbeidsvermogen dat voorkomt uit zwart werk kan overigens wat hypocriet over komen. Het is namelijk meer regel dan uitzondering dat de verzekeraar vraagt aan een slachtoffer om een zwart betaalde werkster in te schakelen als hulp in het huishouden na een ongeval. Dat is namelijk goedkoper dan een wit betaalde werkster. Dat is eten van twee walletjes.

Los van een uitspraak van een voorzieningenrechter van de Rechtbank Noord-Holland, was er geen andere koers te zien in de rechtspraak. Sterker nog, het Gerechtshof Den Haag oordeelde dat ook verlies aan verdienvermogen op grond van verloren gegane inkomsten uit zwarte werkzaamheden voor vergoeding in aanmerking komen. In die casus had een slachtoffer letsel opgelopen. Hij had voor het ongeval inkomsten, waarvoor hij geen belasting en premies had afgedragen. Deze inkomsten moesten volgens het slachtoffer bij zijn verlies aan arbeidsvermogen worden betrokken. Daar was de verzekeraar, Achmea, het niet mee eens. Achmea verloor zowel in eerste aanleg als in hoger beroep. Tegen deze uitspraak was Achmea in cassatie gegaan.

Uitspraak 12 april 2024

De Hoge Raad bevestigt in zijn uitspraak de vaste lijn van de huidige rechtspraak en volgt daarmee het verweer van het slachtoffer en de conclusie van A-G Lindenbergh.

12 april 2024, ECLI:NL:HR:2024:568, r.o. 3.1.3. en 3.1.4:

“Bij de begroting van de omvang van schade door verminderd arbeidsvermogen kan – voor zover het gaat om werkzaamheden waarvan het verrichten als zodanig rechtmatig is – rekening worden gehouden met inkomsten uit zwart werk van de benadeelde in de periode vóór de aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenis. Dat de benadeelde vóór de aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenis dergelijke inkomsten had, duidt immers erop dat de benadeelde door arbeid inkomen kon verwerven, en zegt dus iets over zijn op dat moment bestaande arbeidsvermogen.”

“Indien de benadeelde vóór de aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenis inkomsten had uit zwart werk waarvan het verrichten als zodanig rechtmatig is, dient, overeenkomstig hetgeen hiervoor in 3.1.2 is overwogen, te worden beoordeeld (i) of, en zo ja, in welke omvang de benadeelde in de hypothetische situatie deze werkzaamheden zou hebben verricht, dan wel ter vervanging daarvan andere werkzaamheden zou hebben verricht, en (ii) welk netto-inkomen, na inhouding of afdracht van de verschuldigde belasting en premie, de benadeelde met de hiervoor bedoelde werkzaamheden zou hebben ontvangen.”

Conclusie

Geen baanbrekende uitspraak, maar een bevestiging van de vaste rechtspraak. Dát de Hoge Raad de uitspraak inhoudelijk behandelde en de rechtspraak bevestigde, is wel een belangrijk signaal.

Zwarte inkomsten die na het lijden van letselschade niet meer kunnen worden verworven, spelen dus een rol bij het vaststellen van de omvang van het verlies aan arbeidsvermogen. Ook wordt nogmaals bevestigd dat het gaat om verlies aan arbeidsvermogen en niet om verlies van inkomsten uit zwarte werkzaamheden. Dat geeft ruimte in de discussie of een slachtoffer zijn arbeidsvermogen ook had kunnen gebruiken om witte werkzaamheden te verrichten (wanneer het wegvallen van zwarte inkomsten niet meer mogelijk zou kunnen zijn).

Terugkomend op de casus van Freek, betekent dit dat hij het volgende aannemelijk moet maken:

1. Voor het ongeval was er sprake van inkomsten uit zwart werk (waarvan deze werkzaamheden op zichzelf niet onrechtmatig zijn);
2. In welke omvang zou Freek in de hypothetische situatie deze werkzaamheden hebben verricht, dan wel ter vervanging daarvan andere werkzaamheden zou hebben verricht;
3. En welk netto inkomen, na inhouding of afdracht van de verschuldigde belasting en premie, Freek met de hiervoor bedoelde werkzaamheden zou hebben ontvangen.

Heeft u een vraag over zwart werk, verlies aan arbeidsvermogen, smartengeld, letselschade, loonschade, arbeidsrecht, personen- en familierecht of erfrecht? Neem dan contact op met Berntsen Mulder Advocaten. Wilt u meer weten over uw specifieke situatie? Belt of mailt u mij dan gerust. Dat kan via telefoonnummer 0172 – 42 41 72, e-mail g.vandercorput@berntsenmulder.nl of vul het contactformulier in.