Eerder deze zomer schetste ik een situatie rond een verkeersongeval tussen een voetganger en een automobilist en ik stelde u de vraag: wie is volgens u aansprakelijk voor dit ongeval? Ik vroeg u als het ware op de stoel van de rechter te gaan zitten. Nou, dat heb ik geweten!
[UPDATE 27 januari 2022] Wat vond de rechter?
In dit vervolgartikel wil ik graag ingaan op deze zaak. Ga er even voor zitten, want ik haal er van alles bij om te proberen het goed uit te leggen…
Van alle lezers reageerden er bijna 70! En het leuke vond ik, als advocaat, dat de meesten van hen de moeite namen om soms uitgebreid toe te lichten waarom ze dachten dat de automobilist óf de voetganger aansprakelijk is. Eén inzender rekende zelfs voor hoe lang de remweg was en hoeveel seconden de automobilist had om te remmen. Terecht natuurlijk, want ook ‘in het echt’ moet je alle mogelijke scenario’s onderzoeken om tot een goede en gedegen conclusie te komen. De winnaar van de reep chocolade maak ik verderop bekend…
Wat was er gebeurd?
De casus kort samengevat: een werkgever zette een werknemer met een busje aan de kant van de weg af. De werknemer moest oversteken om bij zijn auto te komen. Maar de werknemer liep niet naar de officiële oversteekplaats, maar stak direct de weg over en werd aangereden. Is dit zijn eigen schuld? Of is de automobilist aansprakelijk?
Wat vond u?
Zoals de kop boven dit artikel al verklapt: de meningen zijn verdeeld. Veel lezers (37 om precies te zijn) zeggen dat de man die overstak niet plotseling over mag steken op een 80-kilometerweg, zeker niet omdat verderop een oversteekplaats is. En omdat er een doorgetrokken streep staat. En omdat je überhaupt niet op een Provincialeweg mag lopen. En omdat hij beter uit moet kijken. Ze hebben te doen met de automobilist, die volgens hen niet kan verwachten dat er zomaar iemand oversteekt. De bestuurder reed niet eens te hard.
Maar er waren ook lezers (28 personen) die betogen dat de automobilist aansprakelijk is.
(De ene inzender in de tabel die niets invulde, stelde dat de werkgever de man nooit uit het busje mocht laten stappen aan de andere kant van de weg. Er was nog iemand die dat noemde.)
Iets minder dan de helft van de lezers stelt dus dat de automobilist aansprakelijk is. Ze zeggen er dan vaak wel bij ‘volgens de wet’ en ‘juridisch’. En dat de zwakkere verkeersdeelnemer in Nederland beschermd wordt. Eén persoon reageert simpelweg met de tekst ‘art. 185 Wvw’. Ik vermoed dat dat een kenner is. Want inderdaad: juridisch gezien is de automobilist aansprakelijk voor het ongeval.
Wat is het juridische oordeel?
Maar wat is nu de juridische waarheid? De juridische achtergrond? Wat is het oordeel van de rechter? Die wijst inderdaad op Artikel 185 van de Wegenverkeerswet. Zie onderstaand knipsel.
In Nederland is in de wet vastgelegd dat als een voetganger aangereden wordt door een gemotoriseerde verkeersdeelnemer (in onze casus dus de automobilist), de gemotoriseerde in ieder geval 50% van de schade van de voetganger moet betalen. Tenzij er sprake is van overmacht aan de kant van de gemotoriseerde.
Overmacht
Was er in onze casus sprake van overmacht? Het antwoord op die vraag hangt af van de precieze ‘omstandigheden van het geval’, zoals juristen dat altijd noemen. Juridisch geldt dat overmacht niet snel wordt aangenomen. Om daar iets meer over uit te leggen, moeten we kijken naar een beroemde uitspraak van de Hoge Raad uit 1983. Deze uitspraak is de geschiedenisboeken ingegaan als het ‘Meppelse ree arrest’ (ECLI:NL:HR:1983:AG4688). Het speelde in Meppel en inderdaad, er was een Bambi bij betrokken.
Meppelse Ree arrest
Op een nacht in 1983 reed een automobilist over een weg. In het donker stak opeens een ree de weg over, vlak voor een auto. De automobilist schrok, stuurde naar links en kwam daarbij op de weghelft van de tegenligger. Er volgde een ernstig ongeval met veel letsel en zelfs overlijden tot gevolg.
Een ree. (foto: Alex Veth)
De vraag was of de automobilist die het hert ontweek aansprakelijk was. De automobilist beriep zich uiteraard op overmacht. Hij moest wel uitwijken voor het hert en kon aan zijn reactie niets doen. De Hoge Raad oordeelde dat daar geen sprake van was. Kort gezegd kwam het er op neer dat het gedrag van de automobilist heel begrijpelijk was, maar hij had ook naar rechts kunnen sturen. Omdat hij dat niet had gedaan, viel hem volgens het recht wel een verwijt te maken. De Hoge Raad heeft beslist dat ‘eventuele fouten van een ongemotoriseerde alleen dan van belang zijn indien die fouten voor een gemotoriseerde zo onwaarschijnlijk waren dat hij bij het bepalen van zijn verkeersgedrag met die mogelijkheid geen rekening hoefde te houden.’ Lees deze zin gerust nog een keer. U ziet, een beroep op overmacht wordt niet snel door een rechter aangenomen.
Terug naar onze casus.
Het gaat in onze casus om een automobilist die een voetganger aanrijdt. Artikel 185 WVW is dus van toepassing: de automobilist gaat alleen vrijuit als er sprake is van overmacht. Is er in onze zaak sprake van overmacht? Ik haal er nog een rechterlijke uitspraak bij.
De rechtbank Den Haag (ECLI:NL:RBDHA:2019:140) oordeelde in 2019 in een zaak waar een bus een voetganger aanreed dat er sprake was van overmacht. Dat was best bijzonder, omdat overmacht, zoals we hiervoor zagen, bijna nooit wordt aangenomen. Wat was er aan de hand dat de rechtbank nu wel overmacht aannam? De rechtbank oordeelde dat er sprake was van overmacht, want:
- de buschauffeur reed vlak voor het ongeval ongeveer 20 tot 25 km/uur en dat was gezien de situatie passend;
- de voetganger liep al enige tijd rechtdoor richting de bushalte in dezelfde richting als de bus. De buschauffeur mocht verwachten dat de voetganger naar de bushalte wilde lopen;
- de voetganger draaide zich plotseling om en stak vlak voor de bus de weg over op een plek waar dat niet was toegestaan.
Mijn oordeel
Nu u dit allemaal weet, vindt u dan nog steeds dat de automobilist niet aansprakelijk is? Kan de automobilist zich op overmacht beroepen?
Ik denk van niet. Anders dan in de situatie die door de rechtbank Den Haag beslist werd, geldt voor onze casus dat de automobilist tussen de 70 en 80 kilometer per uur bleef rijden, terwijl hij zag dat de voetganger aan de voor hem linkerkant van de weg stond. Dat de voetganger plotseling overstak had hij natuurlijk niet verwacht, maar de vraag is of het plotsklaps oversteken zó onwaarschijnlijk was dat de automobilist daar geen rekening mee hoefde te houden. En dat is nou juist hét criterium waaraan getoetst moet worden, aldus de Hoge Raad.
Heb ik gelijk? Ik weet het eerlijk gezegd nog niet. Als ik naar de wet kijk, heb ik het bij het juiste eind. Maar uiteindelijk gaat in Nederland de rechter hier over. De zaak komt januari 2022 voor de rechter. Uiteraard laat ik daarna weten wat de uitkomst is.
Winnaar
Ik zou het bijna vergeten: ik had een reep chocolade beloofd aan de ‘winnaar’ onder de inzenders. De jury had het moeilijk. Eén persoon vatte het ingewikkelde juridische verhaal kernachtig samen: ‘De automobilist, want hij kon hem zien’. Helaas was dat een anonieme inzender. Daarom besloten we in ieder geval een reep pure Berntsen Mulder Advocaten-chocolade te geven aan Tinie Hake. Zij schreef: ‘De automobilist had moeten anticiperen op het eventueel oversteken van deze werknemer.’ En omdat we het antwoord met de uitgebreide berekening van remweg, reactietijd en wegbreedte van ene Antoon (zonder achternaam) zo mooi vonden, krijgt ook hij een reep.
Wilt u hier nu al meer over weten? Bel mij gerust op tel. 0172 – 42 41 72 of vul het contactformulier in.
0172 - 42 70 72
